Ponieważ ilość szkodliwych odpadów z tworzyw sztucznych w morzach i oceanach rośnie w
zastraszającym tempie, Komisja Europejska proponuje wprowadzenie nowych unijnych
przepisów dotyczących 10 produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych, które
najczęściej zaśmiecają europejskie plaże i morza, jak również zagubionych i porzuconych
narzędzi połowowych.
Łącznie stanowią one 70 proc. wszystkich odpadów morskich. Nowe przepisy są proporcjonalne do
stawianych celów i opracowane w taki sposób, aby pozwalały na osiągnięcie możliwie najlepszych
wyników. Oznacza to, że w odniesieniu do różnych produktów stosowane będą różne środki.
Jednorazowe produkty z tworzyw sztucznych, dla których istnieją łatwo dostępne i przystępne cenowo
zamienniki, zostaną objęte zakazem wprowadzania do obrotu. W przypadku produktów, dla których nie
ma oczywistych zamienników, nacisk zostanie położony na ograniczenie korzystania z tych produktów
poprzez wprowadzenie krajowych limitów dla konsumentów, a także poprzez ustanowienie wymogów w
zakresie projektowania i oznakowania oraz nałożenie na producentów obowiązków dotyczących
gospodarowania odpadami i ich usuwania. Te nowe przepisy zapewnią Europie czołową pozycję w walce
z tym problemem o globalnych skutkach.
Pierwszy wiceprzewodniczący Frans Timmermans, odpowiedzialny za zrównoważony rozwój, oznajmił:
Komisja zobowiązała się, że będzie skupiać się na sprawach o dużym znaczeniu, a resztę pozostawi
państwom członkowskim. Odpady z tworzyw sztucznych są bezsprzecznie ogromnym problemem, a
Europejczycy muszą działać wspólnie, aby go rozwiązać, ponieważ odpady plastikowe trafiają do
naszego powietrza, naszych gleb, naszych oceanów i naszej żywności. Przedstawione dziś wnioski
ustawodawcze pozwolą ograniczyć liczbę jednorazowych produktów z tworzyw sztucznych na półkach w
supermarketach poprzez ustanowienie szeregu środków. Niektóre z tych produktów obejmiemy
zakazem wprowadzania do obrotu, a na ich miejsce wprowadzimy bardziej ekologiczne zamienniki, tak
aby konsumenci nie odczuli ich braku.
Wiceprzewodniczący Jyrki Katainen, odpowiedzialny za miejsca pracy, wzrost, inwestycje i
konkurencyjność, stwierdził: Plastik daje ogromne możliwości, ale musimy z niego korzystać w sposób
odpowiedzialny. Plastikowe produkty jednorazowego użytku to nie jest inteligentny wybór, ani pod
względem ekonomicznym, ani z uwagi na środowisko. Przedstawione dzisiaj wnioski ustawodawcze
pomogą przedsiębiorstwom i konsumentom rozejrzeć się za bardziej zrównoważonymi rozwiązaniami.
To dla Europy okazja, aby zająć w tej dziedzinie pozycję lidera – stworzyć produkty, których w
nadchodzących dziesięcioleciach będzie potrzebować cały świat, oraz zapewnić większą wartość
rynkową naszym cennym i ograniczonym zasobom. Nasz cel dotyczący odsetka zbieranych
plastikowych butelek pomoże nam również zapewnić branży recyklingu tworzyw sztucznych skalę
działalności, która jest niezbędna do tego, aby branża ta dobrze prosperowała.
Na całym świecie tworzywa sztuczne stanowią 85 proc. odpadów morskich. Przedostają się nawet do
naszych płuc i trafiają na nasze stoły – mikrodrobiny plastiku są obecne w powietrzu, wodzie i żywności
– a nie znamy ich wpływu na zdrowie ludzi. Rozwiązanie problemu tworzyw sztucznych jest
koniecznością, ale też stwarza nowe możliwości pod względem innowacji, konkurencyjności i tworzenia
miejsc pracy.
Przedsiębiorstwa uzyskają przewagę konkurencyjną: Stworzenie jednego zbioru przepisów dla
całego rynku UE zapewni europejskim firmom punkt wyjścia dla osiągnięcia korzyści skali i poprawy
konkurencyjności w kontekście dynamicznie rozwijającego się światowego rynku produktów
zrównoważonych. Dzięki stworzeniu systemów wielokrotnego użycia (takich jak systemy kaucji) firmy
mogą sobie zapewnić stabilne źródło dostaw materiałów wysokiej jakości. W innych przypadkach
zachęta do poszukiwania bardziej zrównoważonych rozwiązań może dać przedsiębiorstwom przewagę
technologiczną nad konkurentami na rynkach światowych.
Różne środki w odniesieniu do różnych produktów
Po tym jak w 2015 r. zostały wprowadzone uregulowania dotyczące plastikowych toreb, 72 proc.
Europejczyków stwierdziło, że ograniczyło korzystanie z takich toreb (wg Eurobarometru). Obecnie UE
kieruje swoją uwagę na 10 produktów z tworzyw sztucznych przeznaczonych do jednorazowego użytku
i na narzędzia połowowe – wszystko to łącznie stanowi 70 proc. odpadów morskich w Europie.
Nowe przepisy wprowadzą:
Zakaz stosowania tworzyw sztucznych w niektórych produktach: W przypadku gdy istnieją
dla nich łatwo dostępne i przystępne cenowo zamienniki, produkty jednorazowego użytku z
tworzyw sztucznych zostaną objęte zakazem wprowadzania do obrotu. Zakaz będzie miał
zastosowanie do plastikowych patyczków kosmetycznych, sztućców, talerzy, słomek,
mieszadełek do napojów i patyczków do balonów – wszystkie te przedmioty będą musiały
być produkowane wyłącznie z bardziej zrównoważonych materiałów. Jednorazowe opakowania na
napoje wykonane z tworzywa sztucznego będą dopuszczane na rynek tylko, jeśli ich nakrętki i
pokrywki pozostają do nich przymocowane.
-
Cele dotyczące ograniczenia korzystania z niektórych plastikowych produktów: Państwa
członkowskie będą musiały ograniczyć korzystanie z plastikowych pojemników na żywność i
kubków na napoje. Mogą to uczynić poprzez ustanowienie krajowych limitów, zapewnienie
dostępności produktów zamiennych w punktach sprzedaży lub zagwarantowanie, że jednorazowe
produkty z tworzyw sztucznych nie będą oferowane bezpłatnie.
-
Obowiązki nałożone na producentów: Producenci będą częściowo pokrywać koszty
gospodarowania odpadami i ich usuwania, a także koszty działań informacyjnych dotyczących
pojemników na żywność, opakowań (np. na chipsy i słodycze), pojemników i kubków na
napoje, wyrobów tytoniowych z filtrami (niedopałki papierosów), nawilżonych
chusteczek, balonów i lekkich plastikowych toreb. Przemysł otrzyma również zachęty do
opracowywania zamienników tych produktów, które będą mniej zanieczyszczały środowisko.
-
Cele w zakresie zbierania butelek: Państwa członkowskie będą zobowiązane zadbać do 2025 r.
o to, aby 90 proc. jednorazowych butelek na napoje z tworzyw sztucznych było zbierane, na
przykład poprzez systemy kaucji.
-
Wymogi dotyczące oznakowania: Niektóre produkty będą wymagały jasnego,
zestandaryzowanego oznakowania wskazującego, w jaki sposób powinny być składowane odpady, i
informującego o szkodliwym wpływie produktu na środowisko oraz o obecności w produkcie
tworzyw sztucznych. Dotyczy to podpasek higienicznych, nawilżonych chusteczek i
balonów.
-
Działania informacyjne: Państwa członkowskie będą zobowiązane do uświadamiania
konsumentom negatywnego wpływu zaśmiecania otoczenia jednorazowymi produktami z tworzyw
sztucznych i narzędziami połowowymi, jak również do informowania ich o dostępnych systemach
wielokrotnego używania i możliwościach gospodarowania odpadami w odniesieniu do wszystkich
tych produktów.
-
Jeśli chodzi o narzędzia połowowe, które stanowią 27 proc. wszystkich odpadów plażowych, Komisja
zamierza uzupełnić obecne ramy polityki o systemy odpowiedzialności producenta za narzędzia
połowowe składające się w części z tworzyw sztucznych. Producenci narzędzi połowowych z tworzyw
sztucznych będą zobowiązani do pokrycia kosztów zbiórki odpadów z portowych urządzeń odbiorczych
oraz kosztów ich transportu i przetwarzania. Będą również pokrywać koszty działań informacyjnych.
Szczegółowe informacje na temat nowych przepisów dotyczących narzędzi połowowych można znaleźć
tutaj.
Kolejne kroki
Wnioski ustawodawcze Komisji zostaną teraz przedłożone do przyjęcia Parlamentowi Europejskiemu i
Radzie. Komisja wzywa pozostałe instytucje do zajęcia się nimi w trybie priorytetowym, tak aby
Europejczycy mogli stwierdzić wymierne rezultaty jeszcze przed wyborami w maju 2019 r.
Z okazji obchodzonego 5 czerwca Światowego Dnia Ochrony Środowiska Komisja rozpocznie także
ogólnounijną kampanię informacyjną, która będzie miała na celu podkreślenie wagi wyborów
konsumentów i uwydatnienie roli każdego z nas w walce z zanieczyszczeniem tworzywami sztucznymi i
odpadami morskimi.
Zmierzenie się z problemem odpadów morskich wytwarzanych w UE nie pozwoli oczywiście rozwiązać
tego problemu na całym świecie. Niemniej jednak podejmując się roli lidera, Unia Europejska zapewni
sobie silną pozycję, która pomoże jej wprowadzać zmiany na poziomie światowym – za pośrednictwem
grupy G-7 i grupy G-20 oraz poprzez realizację celów zrównoważonego rozwoju ONZ.
Kontekst
Dzisiejsza inicjatywa jest wynikiem zobowiązania podjętego w europejskiej strategii w dziedzinie
tworzyw sztucznych, które dotyczyło walki z nadmiernymi ilościami szkodliwych odpadów plastikowych
poprzez działania legislacyjne. Zobowiązanie to zostało przyjęte z zadowoleniem przez Parlament
IP/18/3927
Europejski i Radę oraz przez obywateli i zainteresowane strony. Proponowane środki pomogą Europie w
przejściu do modelu gospodarki o obiegu zamkniętym oraz w osiągnięciu celów zrównoważonego
rozwoju ONZ oraz celów UE w dziedzinie klimatu i polityki przemysłowej.
Przedstawiona dzisiaj dyrektywa opiera się na obowiązujących przepisach, takich jak dyrektywa
ramowa w sprawie strategii morskiej i dyrektywy w sprawie odpadów, a także uzupełnia inne środki
przyjęte w celu przeciwdziałania zanieczyszczeniu mórz, między innymi na mocy dyrektywy o
portowych urządzeniach odbiorczych, oraz zaproponowane ograniczenia dotyczące mikrodrobin plastiku
i oksydegradowalnych tworzyw sztucznych. Nową dyrektywę opracowano w oparciu o podobne zasady,
na jakich opierała się dyrektywa w sprawie plastikowych toreb z 2015 r., która została pozytywnie
przyjęta i doprowadziła do szybkiej zmiany zachowań konsumentów.
Proponowana dyrektywa przyniesie zarówno korzyści środowiskowe, jak i gospodarcze. Nowe środki
pozwolą na przykład:
- - zapobiec emisji 3,4 mln ton ekwiwalentu dwutlenku węgla;
- - zapobiec szkodom w środowisku, których koszt stanowiłby do 2030 r. równowartość 22 mld euro;
- - zaoszczędzić szacowane 6,5 mld euro w wydatkach konsumenckich.
Nowe przepisy, wraz z przyjętymi w tym miesiącu nowymi unijnymi zasadami i celami dotyczącymi
odpadów, zapewnią jasność, pewność prawną i korzyści skali, których przedsiębiorstwa w UE
potrzebują, aby zająć wiodącą pozycję na nowych rynkach innowacyjnych i wielofunkcyjnych rozwiązań
alternatywnych, nowych materiałów i lepiej projektowanych produktów.
Zgodnie z zasadami lepszego stanowienia prawa podczas przygotowywania przedstawionego dzisiaj
wniosku ustawodawczego przeprowadzono konsultacje z zainteresowanymi stronami oraz otwarte
konsultacje publiczne, a także dokonano szczegółowej oceny skutków. Podczas konsultacji publicznych
trwających od grudnia 2017 r. do lutego 2018 r. 95 proc. respondentów przyznało, że działania mające
na celu rozwiązanie problemu jednorazowych produktów z tworzyw sztucznych są zarówno konieczne,
jak i pilne, a 79 proc. uważało, że aby zapewnić ich skuteczność, środki te należy wprowadzić na
poziomie UE. Również 70 proc. producentów i 80 proc. marek odpowiedziało, że podjęcie działań jest
konieczne i pilne. 72 proc. ograniczyło wykorzystanie plastikowych toreb, z czego 38 proc. w ciągu
ostatniego roku.
