Gospodarka o obiegu zamkniętym

06-03-2025

Gospodarka o obiegu zamkniętym (ang. „circular economy”) to model produkcji i konsumpcji, który polega na dzieleniu się, pożyczaniu, ponownym użyciu, naprawie, odnawianiu i recyklingu istniejących materiałów i produktów tak długo, jak to możliwe. W ten sposób wydłuża się cykl życia produktów. W praktyce oznacza to ograniczenie odpadów do minimum. Kiedy cykl życia produktu dobiega końca, surowce i odpady, które z niego pochodzą, powinny zostać w gospodarce, dzięki recyklingowi. Można je z powodzeniem wykorzystać ponownie, tworząc w ten sposób dodatkową wartość.

Do 2050 r. Unia Europejska chce zbudować gospodarkę o obiegu zamkniętym i neutralną dla klimatu. Aby to osiągnąć, wprowadzono w ostatnich latach wiele nowych środków, które mają poprawić gospodarkę odpadami i produkcję zrównoważonych produktów.

Nowe lub zaktualizowane przepisy dotyczą ekoprojektu, opakowań, greenwashingu (pseudoekologicznego marketingu), prawa do naprawy, gospodarki odpadami i innych kluczowych obszarów, które mają ograniczyć ilość odpadów i uczynić produkty bardziej zrównoważonymi.

Jednym z największych problemów współczesnego świata to śmieci w każdej postaci i ich zagospodarowanie. Powstawaniu odpadów sprzyja dotychczasowy liniowy schemat działania, a więc "weź - wyprodukuj - użyj - wyrzuć". Model linearny opiera się na dużych ilościach tanich i łatwo dostępnych materiałów i energii. Elementem tego modelu jest także tzw. "planowana zużywalność", czyli projektowanie produktów w taki sposób, żeby po określonym czasie przestały działać. Parlament Europejski wezwał do wprowadzenia środków, które zapewnią, że na rynek będą trafiać produkty wysokiej jakości i trwałe.

Gospodarka o obiegu zamkniętym minimalizuje zużycie surowców oraz powstawanie odpadów, a więc nakierowana jest by wyeliminować bądź możliwie jak najbardziej zminimalizować marnotrawstwo. Jej celem jest zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych i poziomu wykorzystania energii. Tworzy ona zamknięte pętle procesów, w których powstające odpady traktowane są jako surowce w kolejnych fazach produkcji. Takie działania wymagają analizy możliwości funkcjonowania praktycznie bez wytwarzania odpadów, gdyż każdy materiał jest traktowany jako surowiec, który można ponownie wykorzystać. Istotna w Gospodarce o Obiegu Zamkniętym jest idea „6R” oparta na zasadach:

Refuse – odmawiaj, czyli nie kupuj tego, co przyczynia się do zwiększania ilości odpadów w twoim domu, np. warzyw czy owoców pakowanych w plastik czy też tanich t-shirtów. W ten sposób jako konsumenci dajemy sygnał producentom, na czym naprawdę nam zależy.

Reduce – redukuj, ogranicz ilość używanych rzeczy, zastanów się czy na pewno każda z nich jest ci niezbędna. Postaraj się wprowadzić ducha minimalizmu i kupować tylko to, co jest ci naprawdę potrzebne.

Reuse – używaj ponownie, wymieniaj się i przekazuj niepotrzebne rzeczy komuś, kto może ich potrzebować, zastanów się, czy nie mogą pełnić innej funkcji. Szukając czegoś nowego zastanów się, czy nie lepiej zdecydować się na rzecz z drugiej ręki.

Repair – naprawiaj, nie wyrzucaj od razu lekko uszkodzonej rzeczy, być może uda się ją naprawić i posłuży ci przez kolejne lata.

Recycle – segreguj odpady i przyczyniaj się do przetwarzania surowców wtórnych np. szklanych butelek.

Rot – kompostuj, nie marnuj jedzenia, a resztki, których nie uda ci się wykorzystać w inny sposób, staraj się kompostować.

W gospodarkę o obiegu zamkniętym znakomicie zatem wpisują się wytrzymałe produkty, które łatwo naprawić bądź ponownie wykorzystać. Te, które nie nadają się już do użytku, powinny być poddawane recyklingowi materiałowemu, tak by wykorzystane wcześniej surowce nie uległy zmarnowaniu. Warto również pamiętać, że produkty uboczne z jednego zakładu produkcyjnego mogą być cennym surowcem dla kogoś innego – powinniśmy szukać takich synergii. Takie działanie pomagają tworzyć zrównoważoną, niskoemisyjną i konkurencyjną gospodarkę wdrażającą idee eko.

Gospodarka o obiegu zamkniętym to wiele korzyści dla środowiska i konsumentów. https://www.europarl.europa.eu

Korzyści jakie przynosi gospodarka o obiegu zamkniętym:

• ponowne wykorzystanie i recykling produktów spowalnia wykorzystanie zasobów naturalnych, ogranicza niszczenie krajobrazu i siedlisk oraz pomaga ograniczyć utratę różnorodności biologicznej.
• redukcja całkowitej rocznej emisji gazów cieplarnianych. Tworzenie bardziej wydajnych i zrównoważonych produktów od samego początku pomogłoby zmniejszyć zużycie energii i zasobów, ponieważ szacuje się, że ponad 80% wpływu produktu na środowisko jest określane na etapie projektowania.
• Przejście na bardziej niezawodne produkty, które można ponownie wykorzystać, ulepszyć i naprawić, zmniejszyłoby ilość odpadów.
• Zmniejszenie zależności od surowców przy ograniczeniu podaży kluczowych surowców. Recykling surowców zmniejsza ryzyko związane z dostawami, takie jak zmienność cen, problemy z dostępnością i zależność od importu. Dotyczy to zwłaszcza surowców kluczowych, potrzebnych do produkcji technologii krytycznych dla osiągnięcia celów klimatycznych, takich jak akumulatory i silniki elektryczne.
• Tworzenie miejsc pracy i oszczędności dla konsumentów, gdyż przejście na gospodarkę o bardziej zamkniętym obiegu mogłoby zwiększyć konkurencyjność, pobudzić innowacje i wzrost gospodarczy oraz stworzyć miejsca pracy.

Korzyści z przejścia do gospodarki o obiegu zamkniętym:

• Zapobieganie powstawaniu odpadów, ekoprojekt, ponowne użycie i tym podobne działania mogą przynieść przedsiębiorstwom oszczędności, prowadząc jednocześnie do ograniczenia całkowitej rocznej emisji gazów cieplarnianych.
• Przejście do gospodarki o obiegu zamkniętym może przynieść korzyści, takie jak: zmniejszenie presji na środowisko, zwiększenie bezpieczeństwa dostaw surowców, zwiększenie konkurencyjności, pobudzenie innowacji, wzrostu gospodarczego i zatrudnienia
• Może również zapewnić konsumentom bardziej trwałe i innowacyjne produkty, co daje oszczędności i lepszą jakość życia.

Źródło:

https://www.europarl.europa.eu

https://www.parp.gov.pl/goz

Opracowanie:

Barbara Idczak

*Materiał przygotowany zgodnie z założeniami projektu AGRI-BIOCIRCULAR-HUB