El Niño i spodziewane kolejne ekstrema związane z ocieplaniem klimatu oraz ich skutki dla rolnictwa w UE i na Świecie

05-06-2023

Na początek może wyjaśnię co to takiego El Niño.

ENSO (El Niño / Southern Oscillation), czyli oscylacja południowa – to naprzemienne występowanie ciepłych, dodatnich faz El Niño, i chłodnych, ujemnych faz La Niña.

El Niño pasaty (pasat - stały, ciepły wiatr o umiarkowanej sile (3-4° w skali Beauforta), wiejące w strefie międzyzwrotnikowej w kierunku równika między 35° szerokości północnej i 35° szerokości południowej) na środkowym tropikalnym Pacyfiku. Normalnie wieją ze wschodu na zachód, od wybrzeży Ameryki Południowej ku wschodnim wybrzeżom Australii i Indonezji. Kiedy słabną i odwracają kierunek z zachodu na wschód, ku wybrzeżom Ameryki Południowej. Ten atmosferyczno-oceaniczny proces powoduje nagrzewanie powierzchniowych warstw oceanu z jednoczesnym ochładzaniem głębin, co jest przyczyną zatrzymywania tzw. upwellingu, czyli wypływu chłodnych i bogatych w składniki odżywcze wód u zachodnich wybrzeży Ameryki Południowej. Ogrzane wody tropikalnego środkowego i wschodniego Pacyfiku bardzo silnie parują, dzięki czemu atmosfera mocno się nagrzewa. Poniżej rysunek przedstawiający powstawanie zjawiska.

Rys 1.Warunki El Niño: ciepła woda i konwekcja atmosferyczna (pionowy ruch powietrza w wyniku różnicy temperatur) przesuwają się na wschód.

La Niña  bardzo silnie wiejące pasaty na tropikalnym Pacyfiku w kierunku: od wybrzeży Ameryki Południowej ku Australii i Indonezji eksportujące masy nagrzanego powietrza do oceanu i dalej w głębiny. Wzmaga się wtedy silnie upwelling, dzięki czemu tropikalny środkowy i wschodni Pacyfik słabiej paruje, a atmosfera słabiej się nagrzewa, a nawet wręcz ochładza.

Rys 2. Warunki La Niña: ciepła woda i konwekcja atmosferyczna przesuwają się na zachód.

Tak więc ENSO to jeden z ważniejszych elementów wewnętrznej zmienności systemu klimatycznego Ziemi. Jego znaczenie wynika ze skali oddziaływania, która jest wyraźna i bardzo silna w rejonie Pacyfiku i znacznej części Oceanu Indyjskiego, wpływając na klimat i pogodę na znacznej części naszej planety.

Typowe wzorce opadów podczas fazy El Niño. Źródło: IRI Data Library Maprooms.

Jak wykazały liczne badania dotyczące wpływu El Niño na klimat w skali globalnej, istnieje zbieżność występowania ENSO z gwałtownymi i bardzo obfitymi opadami w wielu, często odległych od równikowego Pacyfiku, miejscach świata, także i w Europie. Dlatego, że  El Niño to zjawisko, w czasie którego na rozległym obszarze Pacyfiku pojawia się rejon znacznie cieplejszej niż zwykle wody, który jest źródłem olbrzymiej ilości ciepła i wilgoci, która następnie jest przekazywana do atmosfery. Występowanie El Niño znacznie wzmocni wzrost temperatury powietrza z powodu współwystępowania procesu globalnego ocieplenia. Według Światowej Organizacji Meteorologicznej (World Meteorological Organization – WMO) prawdopodobnie jeszcze  w tym roku pogodę i klimat na świecie zacznie kształtować zjawisko El Niño.  

Według WMO,  powinniśmy się przygotować się na rozwój El Niño i ekstremalne zjawiska pogodowe, takie jak:  bardzo wysokie, niespotykane dotąd temperatury, susze, lub nadzwyczaj obfite i gwałtowne opady w różnych częściach świata. Za nami prawie dekada jednych  z najcieplejszych odnotowanych lat w historii ziemi i to pomimo  trzykrotnego występowania zjawiska La Niña, które ograniczyło wzrost temperatury naszej planety. Obecnie globalny wzrost temperatury i rozwój El Niño najprawdopodobniej doprowadzi do dalszego gwałtownego ocieplania się klimatu i przyniesie nowe rekordy temperatur – alarmują naukowcy z WMO.

Taki rozwój sytuacji pogorszy tylko sytuację w rolnictwie, które cierpi z powodu braku wody w okresach wegetacji oraz w przypadku gwałtownych deszczy nawalnych, przychodzących po długich okresach suszy. Według statystyk prowadzonych przez instytucje ubezpieczeniowe, to właśnie gradobicia i deszcze nawalne są dzisiaj najczęściej zgłaszaną przez rolników szkodą. Zarządzanie ryzykiem pogodowym w rolnictwie, obok spadających dochodów rolników, staje się największym wyzwaniem dla zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego. Zjawiska związane z El Niño, powodują również trwałe wypadanie gruntów rolnych z produkcji rolniczej i migrację klimatyczną. Szczególnie narażone są obszary Afryki Południowej (Nigeria, Sudan, Jemen) oraz Azji Południowo-Wschodniej i części Ameryki Południowej. W tym kontekście, utrzymanie wysokiego poziomu produkcji rolniczej w Europie, ma strategiczne znaczenie dla bezpieczeństwa żywnościowego Świata. Wielkopolska Izba Rolnicza zwraca na to uwagę od kilku lat opiniując strategie Komisji Europejskiej „Od pola do stołu” oraz „Bioróżnorodności”,a także Krajowy Plan Strategiczny, którego wdrożenie grozi obniżeniem produkcji rolniczej o 15%. Naszym zdaniem zbyt dużą wagę przykłada się w tych dokumentach do ekologii i ochrony klimatu, na który rolnictwo ma niewielki wpływ, a zbyta małą wagę oraz niedostateczne środki finansowe przeznaczono na finansowanie nowej WPR.

M. Ceglarek

Źródła: opracowania NASA, IMGW, IRI Data Library Maprooms, Winfried Lampert, Ulrich Sommer: Ekologia wód śródlądowych. tłum. Joanna Pijanowska. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, Andel T.H.V., Historia Ziemi i dryf kontynentów, Geografia Vademecum”, Janusz Stasiak, Zbigniew Zaniewicz, wydawnictwo Pedagogiczne OPERON, Detection and Attribution of Climate Change: from Global to Regional, [w:] IPCC, Climate Change 2013: The Physical Science Basis, dane i  opracowania World Meteorological Organization, Raport IPCC z 2021.

 


Źródło
Wielkopolska Izba Rolnicza
http://www.wir.org.pl/