Tylko co dziesiąty człowiek na świecie oddycha czystym powietrzem. Pozostałej dziewiątce grożą choroby układu oddechowego, przedwczesne zgony czy mniejsze uprawy rolne. Z okazji dzisiejszego Światowego Dnia Środowiska (5 czerwca) Centrum UNEP/GRID-Warszawa wystartowało z kampanią „Zielona Wstążka #DlaPlanety”. Jej celem jest wzrost świadomości społecznej, dotyczącej problemu zanieczyszczenia powietrza oraz pokazanie, jak nasze codzienne wybory wpływają na jego jakość.
Transport, budownictwo, utylizacja odpadów, przemysł, rolnictwo, spalanie paliw kopalnych – wszystkie te sfery naszego życia mają wpływ na stan powietrza, jakim oddychamy. Emisje transportowe czy zużycie energii w budynkach to nie tylko tlenki azotu czy pyły PM2,5 i PM10, ale również od dawna znany dwutlenek węgla. Ograniczenie ich to nie tylko sprawa czystości środowiska, ale także naszego stanu zdrowia. Substancje emitowane do powietrza stanowią spore ryzyko m.in. dla naszego układu krążenia i oddechowego. Każdego roku około 7 milionów ludzi na całym świecie umiera przedwcześnie z powodu zanieczyszczeń powietrza. Tegoroczny Światowy Dzień Środowiska ma skłonić rządy, biznes, społeczności lokalne oraz pojedynczych ludzi do refleksji nad stanem powietrza i działaniu na rzecz jego poprawy.
Najściślej związany z naszym stanem zdrowia oraz wspomnianymi chorobami i zgonami jest pył PM2,5, emitowany przez silniki spalinowe, elektrownie, przy produkcji przemysłowej oraz spalaniu biomasy, węgla i nafty. Innym źródłem zanieczyszczeń jest ozon przypowierzchniowy, powodujący problemy z układem oddechowym – włącznie z astmą. Swoją rolę odgrywa też metan ze składowisk odpadów oraz emisje z silników Diesla. UN Environment oraz Światowa Organizacja Meteorologiczna oszacowały, że obniżenie poziomów emisji trujących gazów z kluczowych ich źródeł, takich jak ruch uliczny, piece, odpady, rolnictwo czy przemysł pomogłoby w obniżeniu wzrostu globalnej temperatury do roku 2050 aż o 0,5 stopnia Celsjusza.
Niezależnie od tego, kim jesteśmy – pracownikiem, konsumentem, przedsiębiorcą, politykiem czy samorządowcem, mamy do odegrania istotną rolę w walce z zanieczyszczaniem powietrza. – Dobra wiadomość jest taka, że lepsze planowanie przestrzenne, bardziej efektywne energetycznie budynki, wysokiej jakości transport zbiorowy, trasy piesze i rowerowe czy wychwytywanie emisji metanu ze ścieków i składowisk odpadów mogą przyczynić się do obniżenia poziomów zanieczyszczeń, w tym wpływających na klimat, i w efekcie do poprawy stanu naszego zdrowia – mówi Maria Andrzejewska, Dyrektor UNEP/GRID Warszawa, organizator kampanii.
To właśnie nad jakością powietrza w przyszłości rozmawiali wczoraj podczas debaty w warszawskim pawilonie Zodiak przedstawiciele młodzieży oraz środowisk naukowych. – Jesteśmy świadkami zachwiania dotychczasowych wzorców pogodowych, co powoduje niepokój o katastrofalne konsekwencje dla przyszłości naszej, zagrożonych gatunków czy ekosystemów. Musimy sobie uświadomić, że to nasze sprawy, bo Ziemia to wspólny dom, bez granic, podziałów i różnic. Czas działać! – podkreślił uczestniczący w panelu Krzysztof Kotela-Cios, Batory dla Zrównoważonego Rozwoju.
Podczas debaty młodych przedstawicielka UNICEF zauważyła także, że zanieczyszczenie powietrza to jeden z najbardziej palących problemów współczesnego świata, który wpływa bezpośrednio na życie dzieci i młodzieży. – Toksyny i zanieczyszczenia, które wdychamy przyczyniają się do wielu chorób, zagrażają zdrowiu i życiu młodych ludzi. Dlatego dla UNICEF tak istotne jest, aby głośno o tym alarmować oraz włączać młodych ludzi w debatę na ten temat. Głos młodzieży musi być wysłuchany i co ważniejsze: wzięty pod uwagę. Każdy młody człowiek ma prawo żyć w warunkach, które pozwolą mu się zdrowo rozwijać – dodała Małgorzata Połowniak-Dąbrowska, Manager Projektów Edukacyjnych UNICEF Polska.
Przykłady płyną do Polski z zagranicy. Władze Brukseli testują skuteczność planu walki z zanieczyszczeniami powietrza. Dzięki niemu po dwóch dniach wysokich stężeń zanieczyszczeń miejskie rowery i transport publiczny mają być darmowe. W tym samym czasie obniżona zostanie dopuszczalna prędkość poruszania się po mieście, a piece opalane drewnem nie będą mogły być używane w trakcie trwania alarmu. Darmowy dostęp do autobusów, tramwajów, metra i rowerów będzie możliwy, gdy przez dwie doby z rzędu stężenie pyłów zawieszonych (PM) przekraczać będzie średnią 51-70 mikrogramów na metr sześcienny powietrza.
Jakie działania podejmuje polska administracja? Dzisiaj podczas debaty eksperckiej w Ministerstwie Środowiska zorganizowanej w ramach kampanii „Zielona Wstążka #DlaPlanety” Minister Henryk Kowalczyk powiedział: – Główną przyczyną nieodpowiedniej jakości powietrza w Polsce jest niska emisja z rozproszonych indywidualnych źródeł spalania w ramach sektora bytowo-komunalnego, dlatego we wrześniu ubiegłego roku ogłosiliśmy ogólnokrajowy Program Priorytetowy „Czyste Powietrze”. Podstawowym celem programu jest poprawa efektywności energetycznej istniejących budynków oraz zdecydowane zmniejszenie emisji zanieczyszczeń do atmosfery z budynków mieszkalnych. Perspektywa czasowa tego programu to najbliższych 10 lat, a jego łączny budżet to 25 mld EUR. Szacujemy, że w ramach programu możliwa będzie wymiana ok. 3 mln szt. nieefektywnych źródeł ciepła, co w rezultacie może przynieść efekt ekologiczny w postaci ograniczenia emisji zanieczyszczeń.
Światowy Dzień Środowiska w Polsce
Właśnie dzisiaj 5 czerwca obchodzony jest na całym świecie Światowy Dzień Środowiska. W Polsce z tej okazji UNEP/GRID-Warszawa organizuje kampanię społeczną „Zielona Wstążka #DlaPlanety”, która zachęca do refleksji nad poprawą czystości powietrza poprzez takie działania jak:
Akcja z warszawską palmą na rondzie de Gaulle’a, pokazujący, że nawet sztuczna palma usycha w zanieczyszczonym powietrzu
Składanie EKOpostanowień w mediach społecznościowych, ale także u animatorów w głównych punktach komunikacyjnych Warszawy (np. na stacjach metra)
Przypinanie zielonych wstążek, symbolizujących troskę o stan środowiska przyrodniczego, w którym wszyscy żyjemy (również w mediach społecznościowych)
Uruchomienie specjalnej strony www.dlaplanety.pl, która udostępnia informacje merytoryczne dotyczące zanieczyszczenia powietrza, wieści z globalnych obchodów Światowego Dnia Środowiska oraz informacje o akcjach partnerskich w całej Polsce.
Zorganizowanie debat, które dają możliwość skonfrontowania zdania przedstawicieli administracji rządowej i samorządowej, ekspertów, przedsiębiorców, młodych ludzi oraz przedstawicieli międzynarodowych instytucji.
Podświetlenie na zielono budynków publicznych w całej Polsce, m.in. Pałac Kultury i Nauki, most Śląsko-Dąbrowski w Warszawie, poznański Ratusz, katowicki Spodek
Fakty o zanieczyszczeniu powietrza:
92% ludzkości oddycha zanieczyszczonym powietrzem.
Zanieczyszczenia powietrza kosztują globalną gospodarkę 5 bilionów dolarów rocznie.
Przypowierzchniowe zanieczyszczenia ozonem mogą przyczynić się do zmniejszenia poziomu plonów o 26% do roku 2030.
Zanieczyszczone powietrze jest jednym z ważniejszych czynników chorobowych i przyczynia się do przedwczesnej śmierci ok. 7 milionów ludzi na całym świecie.
W roku 2016 ekspozycja na pyły PM2,5 przyczyniła się do skrócenia o rok przeciętnej oczekiwanej długości życia na świecie.
Trzema największymi czynnikami śmierci na świecie, powiązanymi z zanieczyszczeniem powietrza, są zawały (2,2 miliona zgonów), choroby serca (2 miliony) oraz schorzenia i rak płuc (1,7 milionów).
Jak twierdzą organizatorzy kampanii „Zielona Wstążka #DlaPlanety” dbając o czyste powietrze należy zacząć od działań zmniejszających szkodliwy wpływ ludzi na środowisko, dlatego dają przykład, co każdy z nas może zrobić dla środowiska:
1. Zadbaj o swoje odpady i zmniejsz związane z nimi emisje – kompostuj żywność oraz resztki z ogródka, oddawaj do recyklingu odpady nieorganiczne, używaj ponownie torby na zakupy.
2. Nigdy nie pal śmieci – takie działanie bezpośrednio wpływa na zanieczyszczenie powietrza.
3. Gotuj i ogrzewaj z głową – spalanie węgla czy biomasy (np. drewna) wiąże się z zanieczyszczeniem powietrza wewnątrz (gdy chodzi o gotowanie) i na zewnątrz (ogrzewanie) budynków. Sprawdzaj efektywność domowych systemów grzewczych oraz kuchenek, wybierając rozwiązania oszczędzające pieniądze i chroniące Twoje zdrowie.
4. Używaj transportu publicznego, roweru lub własnych nóg. Jeśli już musisz mieć auto zastanów się nad opcją nisko- lub zeroemisyjną. Silniki diesla – szczególnie te starsze – generują emisje cząsteczek silnie absorbujących promieniowanie słoneczne (ang. black carbon), które jednocześnie zwiększa ryzyko zachorowania na raka oraz przyczynia się do zmian klimatu.
5. Oszczędzaj energię – wyłączaj nieużywane przez siebie światło czy sprzęt elektroniczny. Jeśli możesz przejdź na oświetlenie typu LED, będące nietoksyczną alternatywą dla zawierających rtęć świetlówek kompaktowych (CFL). Sprawdź możliwość zainstalowania kolektorów słonecznych na dachu, umożliwiających tanie ogrzewanie wody, albo instalacji fotowoltaicznych – czystego i zdrowego źródła energii.
6. Domagaj się zmian – wezwij lokalnych liderów do przyjęcia standardów jakości powietrza zgodnych z zaleceniami WHO. Wspieraj działania, które przyczynią się wzmocnienia standardów emisyjności i ułatwią kupowanie czystszych pojazdów, efektywnych energetycznie urządzeń oraz zmniejszanie energochłonności budynków.
7. Sprawdzaj jakość powietrza – codziennie monitoruj poziomy zanieczyszczeń oraz ostrzeżenia ze strony władz lokalnych i centralnych po to, by ograniczyć aktywność na zewnątrz i rezygnować z pobytu w miejscach o podwyższonym poziomie zanieczyszczeń.
8. Planuj przebywanie poza domem – zmień swoje nawyki tak, by nie wychodzić w okresie największych zanieczyszczeń. W wielu miastach takimi porami, w związku z godzinami szczytu, jest późny poranek oraz wczesny wieczór.
9. Znaj swoją okolicę – istnieje szereg dowodów na to, że dzieci i dorośli żyjąc bądź spędzając sporo czasu w pobliżu ruchliwych dróg mogą być bardziej narażeni na dolegliwości zdrowotne, związane z niską jakością powietrza.
10. Unikaj korków, wyboru samochodów w trakcie godzin szczytu oraz – jeśli już nim podróżujesz – otwierania okien. Unoszące się spaliny mogą zwiększać stopień zanieczyszczenia powietrza w Twoim samochodzie.
11. Oceń ryzyko – ustal ze swoim lekarzem czy otoczenie, w którym żyjesz, może zwiększać Twoją podatność na zanieczyszczenie powietrza – tak, by mieć możliwość kontroli nad sytuacją.
12. Korzystaj z efektywnej ochrony – jeśli w okolicy, w której mieszkasz, sugerowane jest używanie maseczki na twarz, sprawdź w zaufanych źródłach, czy ma ona dostatecznie silny filtr. Wiele z nich nie jest w stanie przefiltrować pyłów zawieszonych (PM 2,5 i mniejszych), które są jedną z najbardziej szkodliwych substancji zanieczyszczających powietrze.
Kampania społeczna rozpoczyna się dzisiaj 5 czerwca i potrwa do końca 2019 roku, promując prośrodowiskowe działania na stronie internetowej kampanii i w mediach społecznościowych. Więcej informacji na www.dlaplanety.pl.
Kampanię „Zielona Wstążka #DlaPlanety”, objętą honorowym patronatem przez Bank Światowy, Ministerstwo Inwestycji i Rozwoju, Ministerstwo Przedsiębiorczości i Technologii, Ministerstwo Środowiska, Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce, tworzą:
Organizator: Centrum UNEP/GRID-Warszawa,
Współorganizator: Urząd Miasta Stołecznego Warszawy,
Partnerzy Strategiczni: IKEA, Santander Bank Polska
Partnerzy Główni: Fundacja VEOLIA Polska, Grupa Żywiec, McDonald’s,
Partnerzy: Antalis Poland, Arkadia, BASF, Biedronka, Carrefour, CEC Goverment Relations, Dell, Deloitte, Forum Odpowiedzialnego Biznesu, Galeria Mokotów, Plastics Europe, Samsung Polska, SMYK, Ströer, SUEZ Polska, SYNTHOS, SYRENA Communications, Wroclavia
Partnerzy medialni: Biznes Alert, Magazyn Miasta, odpowiedzalnybiznes.pl, RMF Classic, Rynek Infrastruktury, Teraz Środowisko, Transport Publiczny, Wprost
Świecą przykładem: Ghelamco, Grupa MTP, Politechnika Lubelska, Polpharma, Signify, Urząd Miasta Katowice, Urząd Miasta Olsztyna, Urząd Miasta Poznania, Urząd Miasta Stołecznego Warszawa, Urząd Miasta Szamotuły, Volkswagen Poznań
Wspierają kampanię: Federacja Konsumentów, Fundacja Tup Tup Tup, Urząd Miasta Gdyni, Urząd Miejski w Radomiu, Urząd Miasta Rzeszowa, Urząd Miasta Zielona Góra
