Dobre samopoczucie, redukcja otyłości i stresu, mniejsza śmiertelność z powodu udarów czy schorzeń układu oddechowego – to przykłady pozytywnego wpływu kontaktu z naturą na zdrowie mieszkańców miast. Współczesne ośrodki miejskie przywiązują coraz większą wagę do planowania zieleni miejskiej i starają się włączyć mieszkańców w proces jej kształtowania. Kompleksowe projektowanie terenów zielonych, tworzenie parków kieszonkowych, zielonych ciągów pieszych i ulic, angażowanie mieszkańców w sadzenie drzew, ochrona „dzikiej przyrody”, działania edukacyjne – takie inicjatywy podejmują polskie miasta.
Ośrodki miejskie, które mogą pochwalić się dobrymi praktykami w zakresie tworzenia zieleni miejskiej, zostały nagrodzone i wyróżnione w konkursie ECO-MIASTO 2018. Jego organizatorami są Ambasada Francji w Polsce oraz Centrum UNEP/GRID-Warszawa. ECO-MIASTO jest realizowane we współpracy z Renault Polska, SAUR Polska, Grupą Saint-Gobain, Ceetrus Polska, Dalkią i TIRU, a także WSPÓLNIE – Fundacją LafargeHolcim.
Lista korzyści zdrowotnych związanych z obecnością zieleni w miastach jest bardzo długa
– naukowcy dowiedli, że do pozytywnych efektów należą m.in. dobre samopoczucie psychiczne, redukcja otyłości czy stresu oraz bólów głowy, lepsze zdrowie psychiczne, mniejsza śmiertelność z powodu udarów, większa zdolność koncentracji, złagodzenie objawów ADHD czy schorzeń układu krążenia oraz oddechowego*. Życie bliżej zieleni trwa dłużej i przynosi więcej satysfakcji, a miejskie skwery czy parki mogą stać się również miejscem spotkań mieszkańców.
– naukowcy dowiedli, że do pozytywnych efektów należą m.in. dobre samopoczucie psychiczne, redukcja otyłości czy stresu oraz bólów głowy, lepsze zdrowie psychiczne, mniejsza śmiertelność z powodu udarów, większa zdolność koncentracji, złagodzenie objawów ADHD czy schorzeń układu krążenia oraz oddechowego*. Życie bliżej zieleni trwa dłużej i przynosi więcej satysfakcji, a miejskie skwery czy parki mogą stać się również miejscem spotkań mieszkańców.
„Nic o nas bez nas” – włączanie mieszkańców
Co zrobić, aby zieleń spełniała swoją funkcję? Trzeba zaangażować mieszkańców w proces jej tworzenia. Dzięki temu można kształtować tereny zielone zgodnie z faktycznymi potrzebami oraz dostosować do nich małą infrastrukturę - umiejscowienie ławek, altan, koszów na śmieci czy placów zabaw. Oprócz tego włączenie mieszkańców np. w sadzenie drzew to element edukacji ekologicznej, który rozwija poczucie odpowiedzialności za współtworzoną przestrzeń miejską.
Przykłady? W Złotowie (laureat konkursu ECO-MIASTO 2018) zapoczątkowano akcję „Fabryka Czystego Powietrza”. Polega ona na sadzeniu drzew, które mają redukować poziom zanieczyszczenia powietrza na terenie miasta oraz tworzyć środowisko przyjazne nie tylko mieszkańcom, lecz także pszczołom. W inicjatywę włączają się różnorodne grupy społeczne: przedszkolaki, młodzież szkolna, urzędnicy i radni oraz inni chętni złotowianie.
W Zamościu (wyróżnienie w konkursie ECO-MIASTO 2018)zaproponowano mieszkańcom m.in. akcję „100 dębów na stulecie odzyskania niepodległości”. Osoby reprezentujące różnorodne instytucje oraz mieszkańcy sadzili dęby szypułkowe, a patronat nad sadzonkami otrzymała klasa o profilu architektury krajobrazu z Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych Nr 5 im. Józefa Piłsudskiego w Zamościu.
Mieszkańcy mogą również samodzielnie tworzyć ekologiczne projekty w ramach budżetu obywatelskiego. Przykładowo w Warszawie odbywają się finansowane z tego źródła spacery przyrodnicze dla dzieci w wieku szkolnym.
Zielone miasto jako całość
Zaangażowanie mieszkańców jest bardzo ważne, ale równie istotne jest traktowanie terenów zielonych jako całości – nie chodzi o to, żeby sadzić drzewa czy kwiaty w przypadkowych miejscach, tylko kompleksowo planować rozmieszczenie zieleni oraz dobierać odpowiednie rośliny. Przykładem takiego podejścia jest Bełchatów, wyróżniony w konkursie ECO-MIASTO 2018 za spójną koncepcję zieleni miejskiej – miasto we współpracy z architektami krajobrazu opracowało program „Bełchatów w zieleni – tworzenie i rewaloryzacja zielonych przestrzeni miasta”, który konsekwentnie realizuje.
W Zabrzu (laureat konkursu ECO-MIASTO 2018) odzyskano dla mieszkańców tereny poprzemysłowe. Z silnie zdegradowanego obszaru wielkości 183 ha wywieziono ponad 8 tys. ton odpadów, poddano bioremediacji ok. 100 tys. m3 zanieczyszczonych gruntów i nasadzono ponad 30 tys. drzew i krzewów, zupełnie odmieniając oblicze tego miejsca.
Miejsce dla zieleni może i powinno się znaleźć nawet w centrum miasta. Sprzyja to poprawie jakości życia mieszkańców. Nawet jeśli nie ma możliwości utworzenia tam większego parku, można wprowadzić inne formy zieleni. W Olsztynie w ścisłym centrum utworzono m.in. parki kieszonkowe, skwery, zielone ciągi piesze czy zielone ulice. Dzięki temu zapewniono mieszkańcom kontakt z zielenią na co dzień.
Naturalna edukacja
W wielu miastach funkcjonują nie tylko wypielęgnowane parki i skwery, lecz także obszary w znacznym stopniu naturalne, gdzie żyje „dzika przyroda”. Takie miejsca są ważne przede wszystkim dlatego, że sprzyjają bioróżnorodności. Mogą je zamieszkiwać cenne gatunki. Przykładem jest brzeg Wisły w Warszawie. Między innymi za ochronę takich terenów stołeczny urząd został wyróżniony w konkursie ECO-MIASTO 2018. Miasto stołeczne wykorzystuje obszary „dzikiej przyrody” również w celach edukacyjnych – dzięki temu mieszkańcy miasta mają kontakt z naturą, mogą poznać jej znaczenie i przekonać się, jak ważna jest ochrona środowiska.
* IFPRA, 2013
