Ekoschematy – nowe propozycje w płatnościach bezpośrednich

15-06-2020

Nowa perspektywa budżetowa UE będzie się wiązała z zwiększeniem intensywności działań w zakresie bioróżnorodności, ochrony klimatu oraz środowiska. Te zmiany mogą oznaczać dla rolników zmniejszenie intensywności produkcji rolniczej, które ma być kompensowane dodatkowymi dopłatami. W resorcie rolnictwa trwają właśnie intensywne prace nad kształtem Krajowego Planu Strategicznego, w szczególności nad zakresem nowych płatności bezpośrednich z I filaru WPR, w ramach tzw. ekoschematów.

Foto: adege from Pixabay

Planuje się, że ekoschematy będą płatnością roczną za realizację praktyk korzystnych dla środowiska i klimatu, które wykraczają ponad wymogi podstawowe i różnić się będą od innych zobowiązań m.in. rolno-środowiskowo-klimatycznych. Przystąpienie do nich będzie dobrowolne.

W programowaniu płatności płatności bezpośrednich, państwa członkowskie będą miały utrudnione zadanie, gdyż będą musiały oszacować liczbę hektarów w odniesieniu do poszczególnych płatności i na tej podstawie zaplanować ich stawki jednostkowe. Dlatego też Ministerstwo Rolnictwa przeprowadza wśród rolników ankiety dotyczące zainteresowania ekoschematami. Ankieta dostępna [tutaj]. Jest ona anonimowa, a składa się z 2 części: pytań pozwalających scharakteryzować respondenta (województwo, wielkość gospodarstwa, rodzaj posiadanych użytków rolnych i prowadzonej produkcji) oraz pytań pozwalających respondentowi odnieść się do proponowanych w ramach ekoschematów praktyk. Prawidłowe oszacowanie przez Ministerstwo Rolnictwa ile rolników skorzysta z nowych płatności jest o tyle istotne, że w przypadku niedoszacowania może się zdarzyć, że koperta finansowa z I filaru zostanie niewykorzystana.

Foto: Markéta Machová from Pixabay

Wśród praktyk zaproponowanych w ramach ekoschematów wyróżnia się:

• Obszary z roślinami miododajnymi
- Wysiew mieszanki składającej się z co najmniej dwóch gatunków roślin miododajnych z określonej listy, przy czym gatunki typowo uprawne mogą być wysiewane wyłącznie w mieszance z pozostałymi (nieuprawnymi) gatunkami roślin i nie mogą dominować w mieszance (dopuszcza się udział traw lub innych zielnych roślin pastewnych w mieszance pod warunkiem, że nie są one w mieszance dominujące),
- Zakaz prowadzenia produkcji rolnej (w tym zakaz wypasu i koszenia) w terminie do 30 września, zakaz stosowania środków ochrony roślin.

• Zimowe pożytki dla ptaków
- Wysiew we wsiewce, przynajmniej dwóch gatunków roślin stanowiących źródło pokarmu i miejsce schronienia dla ptaków w okresie jesienno-zimowym, w tym m.in. takich gatunków jak len, komosa ryżowej, rzepak, jarmuż w określonej ilości.
- Pozostawienie zboża wraz ze wsiewkami na polu na okres jesienno-zimowy do luty/marzec następnego roku.
- Zakaz stosowana środków ochrony roślin po wysiewie roślin.

• Mikrosiedliska ptaków w uprawach zbożowych – Luki skowronkowe
- utworzenie i utrzymanie luk w uprawie zboża ozimego, o powierzchni co najmniej 20 – 25 m2, poprzez wyłączenie i podniesienie siewnika,
- utworzenie co najmniej jednej luki, na każde rozpoczęte 0,5 ha uprawy.

• Ekstensywny wypas na TUZ z obsadą zwierząt
- Obsada zwierząt trawożernych (bydło, kozy, owce, konie) wynosi co najmniej 0,3 DJP/ha TUZ i maksymalnie 2 DJP/ha TUZ.

• Międzyplony ozime
- Utrzymanie międzyplonu ozimego w terminie co najmniej od dnia 1 października do 15 lutego; dopuszcza się mulczowanie w okresie utrzymania.
- Zakaz stosowania środków ochrony roślin przez okres utrzymania międzyplonu ozimego.
- Po okresie utrzymania międzyplonu ozimego, obowiązek jego przykrycia/wymieszania (przyoranie, podorywka, talerzowanie, inne).

• Wsiewki śródplonowe
- Wysiew traw lub roślin bobowatych drobnonasiennych (w tym mieszanek traw z bobowatymi drobnonasiennymi oraz mieszanek bobowatych drobnonasiennych) w uprawę główną.
- Termin wysiewu: w terminie wysiewu uprawy jarej lub wiosną w rosnącą roślinę ozimą.
- Okres pozostawienia na polu: do czasu wysiewu następnej uprawy głównej. Dopuszcza się pozostawienie wsiewki jako uprawa główna w roku następnym.

• Strefy buforowe na gruntach ornych wzdłuż wód powierzchniowych
- Wysiew traw i roślin bobowatych (zwłaszcza koniczyn i lucern), obowiązek zachowania istniejących drzew i krzewów.
- Szerokość strefy: 10 lub 20 m, w zależności od typu wód powierzchniowych.
- Koszenie min. raz w roku (15 VII – 30 IX), zbiór biomasy w ciągu dwóch tygodni.
- Zakaz: nawożenia, stosowania ścieków, osadów ściekowych, środków ochrony roślin oraz wypasu zwierząt.
- Utrzymanie: co najmniej do ostatniego dnia lutego.

• Opracowanie i przestrzeganie planu nawożenia
- Opracowanie i przestrzeganie planu nawozowego do powierzchni wszystkich gruntów ornych w gospodarstwie, opartego na bilansie azotu oraz chemicznej analizie gleby określającej dawki składników pokarmowych (N, P, K) oraz potrzeb wapnowania.

• Wapnowanie
- Stosowanie na glebach zakwaszonych nawozów wapniowych (wapna nawozowego lub środka wapnującego), nie częściej niż raz na 4 lata.
- Potrzeba wapnowania danej działki rolnej będzie wynikała z opinii wydanej przez Okręgową Stację Chemiczno–Rolniczą o zalecanej dawce CaO lub CaO+MgO.

• Korzystna struktura upraw
- W strukturze zasiewów udział zbóż nie przekracza 50%, a udział roślin okopowych nie przekracza 25% oraz
- Prowadzi się zrównoważoną gospodarkę nawozowo-paszową określoną obsadą zwierząt w granicach X DJP/ha UR (np. 1,5 DJP/ha UR).

• Zmianowanie
- Na gruntach ornych uprawa roślin jest prowadzona w taki sposób, aby zachować dodatni bilans substancji organicznej. Bilans substancji organicznej oblicza się na podstawie określonych współczynników reprodukcji i degradacji glebowej, przypisanych do danych gatunków roślin uprawnych.

• Produkcja integrowana
- Prowadzenie w danym roku produkcji roślinnej w systemie Produkcji Integrowanej (IP), zgodnie z metodyką opracowaną dla danego rodzaju uprawy, potwierdzone certyfikatem IP.

• Przyorywanie obornika w ciągu 12 godzin od aplikacji na glebę
- Przyorywanie obornika na gruntach ornych w ciągu 12 godzin od aplikacji.

• Rozlewanie gnojowicy innymi metodami niż rozbryzgowo, aplikacja doglebowa nawozów na bazie mocznika
- Minimalizowanie strat amoniaku poprzez rozlewanie gnojowicy na gruntach ornych metodami innymi niż rozbryzgowo:
• iniekcja płytka z wykorzystaniem aplikatorów wyposażonych w redlice tarczowe, albo
• aplikacja do gleby z zastosowaniem wozów asenizacyjnych z płozami.

• Uproszczone systemy uprawy
- Na gruntach ornych prowadzona jest uprawa uproszczona w formie następujących praktyk:
• uprawa konserwująca bezorkowa z mulczowaniem lub
• uprawa uproszczona lub
• uprawa pasowa lub
• uprawa zerowa.

Foto: K.Pabiszczak

Wprowadzenie ekoschematów to dla rolnika konieczność podjęcia racjonalnej decyzji. Taka decyzja musi opierać się o rachunek ekonomiczny korzyści i kosztów. Korzyści to nie tylko dodatkowa dopłata ale również poprawa jakości i struktury gleby czy obniżenie kosztów produkcji. Niektóre ekoschematy mogą wiązać się z inwestycjami. Na przykład uproszczone systemy upraw czy doglebowa aplikacja gnojowicy wymagają specjalistycznych, drogich maszyn. Warto w taki przypadku rozważyć wspólne inwestycje i użytkowanie maszyn. Korzyścią może być również wyższa cena sprzedawanych przez rolnika płodów rolnych. Szczególnie może to dotyczyć wypasu zwierząt. Już dzisiaj niektóre mleczarnie płacą więcej za mleko pozyskiwane od krów, które są wypasane.

Przykłady takich działań rolników z całej Europy znajdziecie Państwo na stronie internetowej www.encyclopediapratensis.eu, gdzie opisane są przykłady gospodarstw rolnych stosujących wypas, uczestniczących w projekcie Inno4grass, którego WIR był partnerem. Takie korzyści są jednak uwarunkowane współpracą rolników, stosujących podobne praktyki i właściwe oznakowanie produktów. Są już w Europie całkiem spore grupy konsumentów, którzy interesują się metodami wytwarzania żywności oraz są gotowi płacić więcej, jeśli mają pewność, że to co kupują przyczynia się do ochrony klimatu, środowiska oraz dobrostanu zwierząt. Wdrożenie nowych systemów płatności bezpośrednich musi być poprzedzone bardzo szerokimi konsultacjami społecznymi oraz wsparte poprzez system doradztwa rolniczego. WIR w obu tych procesach będzie chciał brać aktywny udział.

Maria Deresińska, Andrzej Przepióra

Źródło
Wielkopolska Izba Rolnicza
http://www.wir.org.pl/