Odtworzenie i ochrona ścisła gatunku motyla Niepylaka apollo na terenie Polski została dofinansowana z unijnego programu LIFE oraz współfinansowana przez NFOŚiGW. Projekt o transgranicznym, międzynarodowym charakterze realizowany będzie także w Czechach i Austrii do marca 2028 r. Jego koszt całkowity wyniesie 22,3 mln zł, z czego koszt działań na terenie Polski to 11,1 mln zł.
Działania ochronne w polskiej części Sudetów będzie prowadził Karkonoski Park Narodowy we współpracy z Instytutem Botaniki im. W. Szafera Polskiej Akademii Nauk (IB PAN) i Klubem Przyrodników (KP).
Niepylak apollo to gatunek motyla dziennego (z załącznika IV Dyrektywy Siedliskowej) ważny dla różnorodności biologicznej Wspólnoty Europejskiej. W polskiej czerwonej księdze zwierząt (bezkręgowce) Niepylak ma status CR (Critically Endangered), co oznacza gatunek skrajnie zagrożony, który bez ingerencji człowieka ma minimalne szanse na przetrwanie. Aktualnie jest objęty ochroną ścisłą i można go bardzo rzadko spotkać na południu Polski.
W ramach projektu LIFE nastąpi odtworzenie populacji w Sudetach i Białych Karpatach (w bioregionie kontynentalnym), a wzmacnianie populacji w Alpach Austriackich (w bioregionie alpejskim), m.in. poprzez zainicjowanie procesu tworzenia metapopulacji. W trakcie realizacji projektu powstaną trzy dodatkowe hodowle ex-situ motyla oraz trzy nowe obszary funkcjonalne dla reintrodukcji motyla do środowiska naturalnego, a także co najmniej 38 siedlisk pomostowych - tworzących korytarze migracyjne między nowymi stanowiskami. Hodowla ex situ będzie polegać na rozmnażaniu gatunku chronionego w warunkach kontrolowanych, poza naturalnym siedliskiem, w celu wypuszczenia wyhodowanych dorosłych osobników na wolność, na stanowiskach docelowych, aby dały początek nowej populacji lub zasiliły istniejącą, lecz nieliczną populację. Łącznie w okresie 6 lat zostanie wprowadzonych do natury 1000 osobników rocznie (z czego ok. 800 w Polsce). Utworzone zostaną także korytarze ekologiczne. Dzięki aktywnym działaniom ochronnym: koszeniu, wypasie i sadzeniu roślin żywicielskich poprawi się jakość siedlisk na 252 ha występowania gatunku (z tego w Polsce 100 ha).
Projekt przewiduje także stworzenie spójnej strategii ochrony Niepylaka w bioregionie kontynentalnym przy udziale eksperckich grup roboczych. Służyć temu będzie m.in. opracowanie podręcznika hodowli i ochrony, analiza wspólnej polityki rolnej UE i propozycja nowego programu rolno-środowiskowego ukierunkowanego na ochronę motyla oraz opracowanie raportu sprawozdawczego z ochrony gatunku (z bioregionu kontynentalnego w Polsce).
Ponadto przewidziano działania wzmacniające zaangażowanie społeczne w ochronę gatunkową: utworzenie 50 „Ogrodów dla niepylaka” z udziałem co najmniej 250 grup mieszkańców i wolontariuszy (w tym 14 „Ogrodów” w Polsce z udziałem co najmniej 70 osób), zorganizowanie warsztatów edukacyjnych dla młodzieży oraz akcję dotarcia do co najmniej 10 tys. osób z wystawą mobilną.
W polskiej części Sudetów prowadzone będą wsiedlenia na stanowiska naturalne motyli pochodzących z 2 ośrodków hodowli ex-situ. Doposażona zostanie istniejąca hodowla motyla w Karkonoskim Banku Genów w Jagniątkowie oraz utworzona zostanie nowa hodowla przy Stacji Terenowej KP w Uniemyślu. Tam prowadzona będzie także uprawa roślin żywicielskich (Sedum sp.) na potrzeby wsiedlania owadów do warunków naturalnych. Dodatkowo IB PAN prowadzić będzie badania genetyczne Niepylaka apollo oraz roślin żywicielskich, które stworzą podstawę do kierowania procesem reintrodukcji. W miejscach wsiedlania motyla (u podnóża Chojnika oraz w Rezerwacie Kruczy Kamień) zostaną przeprowadzone zabiegi odkrzaczania i wypasu bądź koszenia. Ponadto w ramach tworzenia sieci siedlisk pomostowych mających wspierać migrację owadów i łączność pomiędzy populacjami, prowadzone będzie usuwanie krzewów i roślinności na łąkach pod Śnieżką oraz sadzenie roślin żywicielskich dla gąsienic.
Dotacja NFOŚiGW dla części projektu realizowanej przez polskich beneficjentów to blisko 3,9 mln zł. Została udzielona w ramach programu priorytetowego „Współfinansowanie Programu LIFE”.
Źródło
Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
https://www.nfosigw.gov.pl/
