Ekoschematy do zasadniczej poprawy, a czas ucieka!

Komisja Europejska przesłała Polsce swoje uwagi do Krajowego Planu Strategicznego na lata 2023-2027. O uwagach strategicznych pisaliśmy szerzej tutaj. Dzisiaj piszemy o uwagach szczegółowych dotyczących planowanych przez Polskę ekoschematów. 

Przypominamy, że ekoschematy to nowe, roczne zobowiązania rolnika do podejmowania działań na rzecz ochrony klimatu, środowiska oraz zwiększania bioróżnorodności. Ich znaczenie dla portfela rolnika będzie bardzo duże ponieważ będą one generować aż 30% puli dopłat bezpośrednich, które otrzyma gospodarstwo rolne w nowej perspektywie. Szerzej o polskim planie na ekoschematy piszemy tutaj

Analizując polskie propozycje Komisja Europejska zwraca przede wszystkim uwagę na to, że niektóre ekoschematy mają co prawda wysokie ambicje pro środowiskowe ale ich zakres jest bardzo ograniczony. Inne interwencja, z kolei, mają szeroki planowany do wdrożenia zakres ale są mało ambitne i nie wykraczają poza normalne praktyki rolnicze. Komisja zauważa również, że niektóre ekoschematy pokrywają się z działaniami rolno-środowiskowymi. 

Komisja zauważa, że proponowane stawki powinny mieć swoje minimalne i maksymalne wartości. Jest to szczególnie ważne w przypadku, kiedy rolnik będzie wnioskował o kilka ekoschematów a złożone wnioski wyczerpią budżet. KE wskazuje, że zaproponowane przez stronę polską rozwiązanie polegające na redukcji oferowanej stawki w przypadku dużej liczby chętnych lub wybrania kilku ekoschematów jest niewłaściwe ponieważ prowadzi do nierównego traktowania rolników podejmujących takie same działania. Takie rozwiązanie może zniechęcać do podejmowania większych wysiłków przez gospodarstwa rolne i łączenia ekoschematów.

Komisja odniosła się również szczegółowo do poszczególnych ekoschematów. Poniżej przedstawiamy najważniejsze uwagi KE, z pominięciem uwag o charakterze technicznym i porządkowym:

Obszary z roślinami miododajnymi:

- mieszanka wysiewana powinna składać się z więcej niż 2 roślin,

- zakres 3 000 ha jest bardzo niewielki i budzi wątpliwości co do efektywności tego ekoschematu w celu zwiększania bioróżnorodności,

- wątpliwości budzi sposób wyliczenia stawki dopłaty, ponieważ nie wiadomo, czy te obszary będą zakładane na gruntach produkcyjnych (koszty utraconych korzyści) czy na terenie już wyłączonym z produkcji rolniczej

Retencjonowanie wody na trwałych użytkach zielonych:

- kryteria kwalifikowalności powinny być lepiej zdefiniowane a sposób ich kontrolowania sprecyzowany

- brak uzasadnienia dla okresu minimum 12 dni pozostawania wody na danym obszarze

 - brak odniesienia do innych działań, takich jak np. ekstensywny wypas zwierząt czy rolnictwo ekologiczne, które równolegle mogą mieć miejsce na takich terenach.

Przeznaczenie 7 % powierzchni GO w gospodarstwie na obszary nieprodukcyjne

- Polska powinna przedstawić powiązanie tego ekoschematu z normą DKR 8 w celu zagwarantowania, że płatności się nie pokrywają

- zakładany wskaźnik – 7% powierzchni z 300 000 ha planowanych dla tego ekoschematu jest zdaniem KE zbyt niski biorąc pod uwagę zwiększanie bioróżnorodności.

Rolnictwo ekologiczne

- nie wskazano powiązań z wskaźnikami dotyczącymi sekwestracji węgla, jakości wody oraz dobrostanu zwierząt

- powiązania z adaptacją do zmian klimatu nie mają natomiast uzasadnienia

Dobrostan zwierząt

- metodologia kalkulacji stawki dopłaty zawiera zwyczajowo ponoszone koszty produkcji zwierzęcej i nie odnosi się do podwyższonych warunków dobrostanu

Międzyplony ozime/ Wsiewki śródplonowe

- ten ekoschemat pokrywa się z DKR 6, 7 i 8 oraz częściowo 7 a więc z wymogami minimalnymi dla gospodarstw rolnych

- niezbędne jest wyjaśnienie i uspójnienie kryteriów kwalifikowalności oraz celów i działań w tym ekoschemacie

- jeśli ten ekoschemat ma się przyczyniać do realizacji celów związanych z ochroną środowiska i klimatu to należy wprowadzić praktyki ograniczające stosowanie pestycydów również dla uprawy główne a nie tylko międzyplonów

Opracowanie i przestrzeganie planu nawożenia

- ten ekochemat budzi wiele zastrzeżeń ze strony Komisji. Zawiera on raczej działania wynikające z wymogów podstawowych i norm DKR aniżeli jakieś dodatkowe zobowiązania,

- jeśli ma być wdrażany to musi zawierać dodatkowe wymagania ponad to, co już jest zawarte w przepisach i normach oraz Dyrektywie Azotanowej

- potrzebne jest lepsze zdefiniowanie dwóch wersji tego ekoschamtu – z wapnowaniem i bez wapnowania

Zróżnicowana struktura upraw

- KE uważa, że warunki tego ekoschematu powinny być bardziej ambitne pod kątem ilości upraw oraz powierzchni najmniejszej i największej uprawy

- zdaniem Komisji ekoschemat nie przyczyni się do wzrostu bioróżnorodności

Ekstensywny wypas na TUZ z obsadą zwierząt

- ekoschemat powinien być lepiej dopasowany do różnych regionów i celów (zmniejszenie obsady w regionach o intensywnej produkcji lub jej utrzymanie w regionach o ekstensywnej produkcji)

- Polska powinna rozważyć zmniejszenie obsady poniżej zakładanych 2 sztuk dużych na hektar

- powinny zostać określone dodatkowe wymagania co do zarządzania TUZ – np. nie oranie, zakaz używania pestycydów

Wymieszanie obornika na gruntach ornych w ciągu 12 godzin od aplikacji

- żeby osiągnąć planowane wskaźniki czas ten nie powinien przekraczać 4 godzin

- wymagane są dodatkowe informacje co do zastosowania tego ekoschematu na terenach pochyłych

Stosowanie płynnych nawozów naturalnych innymi metodami niż rozbryzgowo, tj. w formie aplikacji doglebowej

- potrzebne jest lepsze wyjaśnienie innych aniżeli rozbryzgowe metod aplikacji płynnych nawozów naturalnych

- planowany zakres ekoschematu jest ograniczony

- brakuje wyjaśnienia, w jaki sposób ekoschemat przyczyni się do realizacji strategii

Uproszczone systemy uprawy 

- ekoschemat wymaga lepszych wyjaśnień co do warunków i powiązania z realizacją różnych celów

Utrzymanie zadrzewień śródpolnych

- Komisja docenia ten schemat, jednak zauważa jego ograniczony zakres

Biologiczna ochrona upraw

- planowany bardzo niski poziom zastosowania tego ekoschematu (5 000 ha) poddaje pod wątpliwość sens jego wdrażania i potencjalne rezultaty

Analizując wskazania Komisji Europejskiej należy zauważać, że kwestia ekoschematów planowanych do realizacji przez Polskę musi ulec bardzo poważnej modyfikacji. Ministerstwo w swoim komentarzu do oceny Komisji, nie odnosi się do tych szczegółowych uwag. Wielkopolską Izbę Rolniczą szczególnie martwi czas na przygotowanie kolejnej wersji KPS-u, jego uzgodnienie z Komisją Europejską oraz przygotowanie szczegółowych rozporządzeń. Rolnicy, już po żniwach muszą podejmować decyzje produkcyjne dotyczące kolejnego sezonu. Jako WIR, w ramach konsultacji, zwracaliśmy uwagę, że planowanych do wdrożenia ekoschematów jest zbyt dużo a proponowane stawki są zbyt małe. W tym kontekście zasadna jest nasza propozycja przedłużenia PROW-u o kolejny rok z uwzględnieniem wybranych ekoschematów.