22 sierpnia, po przejściu przez Tatry ogromnej burzy, na trasie do Morskiego Oka przewrócił się kolejny koń. Tego dnia wielu turystów korzystało z tego transportu, by nie wracać w deszczu na na nogach na parking na Palenicy Białczańskiej. Fundacja Viva! po raz kolejny apeluje, żeby nie płacić za cierpienie zwierząt i nie wsiadać na wozy.
W ostatni czwartek, 22 sierpnia, około godziny 16:20 na ostatniej prostej przed parkingiem na Palenicy Białczańskiej, przewrócił się koń Budrys, ciągnący wóz pełen turystów wracających z Morskiego Oka.
– Świadkowie relacjonują, że koń leżał na asfalcie kilkanaście minut, miał fioletowy język i oczy wywrócone tak, że widać było białka – mówi Anna Plaszczyk z Fundacji Viva! – Dlatego podejrzewamy, że nie doszło do potknięcia się konia, a do jakiś problemów krążeniowo-oddechowch, związanych z wysiłkiem podczas pracy. Tego dnia po burzy w Tatrach bardzo wiele osób chciało skorzystać z transportu konnego, żeby nie wracać z Morskiego Oka w deszczu. Dodatkowo taka pogoda nie służy koniom – tłumaczy.
Na filmie, jaki przesłała do fundacji turystka wracająca spacerem z Morskiego Oka słychać płacz dzieci, które nie mogły patrzeć na cierpienie zwierzęcia. Zgodnie z relacją świadków koń nie potrafił wstać przez kilkanaście minut, a furmani wpinali jego uprząż z wozu. Kiedy zwierzę w końcu wstało – furman powiedział ludziom, którzy wcześniej z nim jechali, że mogą wsiadać na wóz.
– To zachowanie pokazuje podejście tych osób do zwierząt – mówi Cezary Wyszyński, prezes Fundacji Viva! – Doszło do wypadku, nie wiadomo jakie były jego przyczyny, ale kurs miał być kontynuowany? Takie sytuacje nie powinny mieć miejsca! – dodaje.
Zgodnie z ekspertyzami, jakimi dysponuje Viva! konie ciągną na tej trasie o tonę za dużo, a takiego przeciążenia zabrania ustawa o ochronie zwierząt. Tatrzański Park Narodowy zasłania się jednak wyliczeniami hipologa z Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie, zgodnie z którymi konie nie pracują w przeciążeniu. – Wielokrotnie informowaliśmy Tatrzański Park Narodowy, że te wyliczenia są błędne – mówi Anna Plaszczyk z Vivy! – Dyrektor parku ignorował nasze apele przez wiele lat i nigdy nie sprawdził, kto ma rację. To, że hipolog pracujący dla Tatrzańskiego Parku Narodowego się pomylił potwierdził biegły sądowy w opinii sporządzonej dla Prokuratury Rejonowej w Limanowej. Dyrektor parku zna treść tej opinii, ale wciąż nie robi nic, by zwierzęta nie cierpiały – podkreśla.
Fundacja Viva! zawiadomi prokuraturę o podejrzeniu popełnienia przestępstwa znęcania nad koniem, który przewrócił się na popularnej wśród turystów trasie do Morskiego Oka. W prokuraturach w Limanowej i w Zakopanem wciąż trwają postępowania dotyczące systemowego znęcania się nad tymi zwierzętami.
– Po tym wypadku w mediach społecznościowych po raz kolejny zawrzało – mówi Cezary Wyszyński z Vivy! – Polki i Polacy domagają się natychmiastowego zatrzymania transportu konnego do Morskiego Oka i zastąpienia go alternatywnym, środkiem transportu – tłumaczy.
Przy tej okazji po raz kolejny pojawiają się wątpliwości i padają pytania, na które fundacja odpowiada od lat:
Mit: Po likwidacji transportu konnego do Morskiego Oka wszystkie konie trafią do rzeźni.
Fakt: Konie pracujące na trasie do Morskiego Oka już teraz trafiają na emeryturę do rzeźni. Lacky pracował na trasie od 2012 roku. Nie żyje – został „skierowany do UBOJU ze względów medycznych”. W rzeźni ubito też Azyla, Fidela, Burego, Rora, Eseja, Sudana czy Karego. W 2014 roku konie wycofywane z trasy do Morskiego Oka pracowały na niej średnio 19,9 miesiąca. W 2012 te, które trafiały do rzeźni pracowały tam średnio zaledwie 11 miesięcy. Dzieje się tak dlatego, że konie są eksploatowane ponad siły i szybko przestają się nadawać do pracy. Praktyka jest taka, że konie są sprzedawane średnio po około 2 latach pracy, a w ich miejsce na trasę trafiają nowe, często zbyt młode, bo 4-letnie zwierzęta. Średnio co 5 lat wymieniane są wszystkie konie pracujące na trasie. Ponadto już wiele lat temu Fundacja Viva! zadeklarowała, że po likwidacji transportu konnego do Morskiego Oka przyjmie pod opiekę wszystkie konie, które z powodu utraty pracy miałyby trafić do rzeźni i zapewni im spokojną emeryturę, leczenie i dach nad głowami do ich naturalnej śmierci.
Mit: Melexy się nie sprawdziły
Fakt: Pojazdy firmy Melex, testowane na przełomie lata i jesieni 2014 roku, sprawdziły się na trasie do Morskiego Oka wyśmienicie. Na 1 ładowaniu baterii pokonywały trasę dół-góra-dół trzykrotnie i miały zapas energii na czwarty przejazd. Dodatkowo Melexy pokonywały trasę do góry w ciągu 30 minut (konie ciągną wozy na tej trasie od 45 minut do nawet 1h i 30 minut), i choć zabierały tylko 7 pasażerów – w ciągu godziny mogły przewieźć o 2 osoby więcej niż wozy, a więc wiązałoby się to z zyskiem finansowym dla furmanów. Dodatkowo – Melexy nie musiałyby stać na Polanie Włosienica przez 20 minut (teraz furmani mają obowiązek zapewnienia koniom 20-minutowego odpoczynku na Włosienicy). Furmani nie musieliby się też zajmować wymianą czy ładowaniem baterii – miała to robić firma, która chciała się podjąć obsługi Melexów dla furmanów. Plotki o tym, że pojazdy firmy Melex się nie sprawdziły rozpowszechniał w 2014 roku Starosta Tatrzański, Andrzej Gąsienica Makowski. Po przedsądowym wezwaniu do usunięcia naruszenia dóbr firmy Melex – starosta tatrzański opublikował sprostowanie. Jednak tamte wydarzenia zamknęły na wiele lat dyskusję o wprowadzeniu na trasę transportu alternatywnego.
Mit: Transport konny do Morskiego Oka służy osobom niepełnosprawnym.
Fakt: Osoby niepełnosprawne, zgodnie z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego, mogą wjechać na trasę własnym samochodem i dojechać nim aż do parkingu na Włosienicy. Trasa od Palenicy Białczańskiej do Włosienicy ma status drogi publicznej z zakazem ruchu, od Włosienicy do Morskiego Oka jest to już droga wewnętrzna TPN, której wyrok Trybunału Konstytucyjnego nie dotyczy. Na tym odcinku nie funkcjonuje żaden transport, więc ostatnie 1,5 km należy pokonać o własnych siłach. Ponadto wozy konne, ciągnięte przez konie, nie są przystosowane do przewożenia osób niepełnosprawnych. Nie mają żadnych zabezpieczeń przed wypadnięciem z wozu, żadnych pasów bezpieczeństwa, a żeby na nie wejść – należy pokonać kilkustopniowe strome schodki, co dla większości osób niepełnosprawnych jest wręcz niemożliwe do wykonania. Ponadto każdego roku jesteśmy informowani o osobach niepełnosprawnych, które samodzielnie, lub z pomocą najbliższych, zdobywają Morskie Oko o własnych siłach, nie chcąc przyczyniać się do cierpienia koni. Tymczasem wozami jadą zwykle osoby młode, sprawne, lecz zwyczajnie leniwe, które nie chcą się zmęczyć.
Mit: Każdy koń pokonuje trasę tylko raz dziennie
Fakt: Zgodnie z regulaminem TPN każda para koni musi mieć 20-minutowy odpoczynek na Polanie Włosienica po pokonaniu trasy z dołu na górę i 2h odpoczynku po pokonaniu trasy z góry na Palenicę Białczańską. Po tym czasie mogą być zaprzężone ponownie do wozu. Jak udowadnia sprawa sądowa syg. akt. IIK 101/19, tocząca się przed Sądem Rejonowym w Zakopanem, niektórzy furmani nie przestrzegają tych przepisów i nie zapewniają koniom przerw, ani nie przeprzęgają ich na inne pary koni po powrocie z Włosienicy. W związku z tym konie pokonują nawet trzykrotnie tę trasę w ciągu dnia pracy, tak jak np. konie Shann i Okaz w dniu 5 lutego 2016.
Mit: Konie są badane komisyjnie, więc są zdrowe
Fakt: Badania weterynaryjne, wykonywane przez komisję przed sezonem określają stan zdrowia koni tylko i wyłącznie w dniu badania. Nie gwarantują, że już następnego dnia konie nie okuleją czy nie zachorują na inne schorzenia. Ponadto badania koni wykonywane przez komisję budzą wiele wątpliwości, również w członkach tej komisji. Zwierzęta nie są badane indywidualnie w ruchu, a więc nie można stwierdzić z całą pewnością, czy nie cierpią na schorzenia układu ruchu, których nie sposób wykryć, kiedy są zaprzężone do wozów. Dowodami na to, że do pracy były dopuszczane konie chore są np.: koń Awans, który był dopuszczany do pracy z licznymi zwyrodnieniami układu ruchu; koń Regon, który został dopuszczony do pracy z dychawicą świszczącą czy koń Jawor – z arytmią. Podczas badań w 2019 roku lekarz weterynarii reprezentujący TPN i odpowiedzialny w komisji za badania ortopedyczne koni dopuścił do pracy zwierzę, u którego lekarz weterynarii reprezentująca Fundację Viva! i odpowiedzialna za badanie spoczynkowe wykryła zaawansowaną chorobę zwyrodnieniową układu ruchu.
Mit: Transport konny to tradycja
Fakt: Już w XX-leciu międzywojennym na tej trasie funkcjonowało wiele rodzajów transportu – między innymi samochodowy, autobusowy czy rowerowy. wówczas konie ciągnęły jedynie lekkie dorożki z 2-4 pasażerami. W ponad stuletniej tradycji turystycznej związanej z Morskim Okiem nigdy konie nie pracowały tak ciężko, jak pod koniec XX i na początku XXI wieku, ciągnąc od 12 do nawet 30 osób na wozie. Taka forma transportu nie może być zatem nazywana tradycją. Ponadto, jak uczy nas historia, złe tradycje należy likwidować i zastępować je dobrymi zwyczajami, W tym przypadku nowa świecka tradycja zamęczania koni powinna zostać zlikwidowana i zastąpiona dobrym nawykiem spacerowania po górach, który pozytywnie wpływa na kondycję i zdrowie turystów.
Mit: Po likwidacji transportu konie znikną z krajobrazu Tatr
Fakt: Konie nigdy nie były naturalnym elementem tatrzańskich dolin czy szczytów. Takim elementem są kozice, świstaki czy niedźwiedzie i tak powinno pozostać. Ponadto konie, pracujące ponad siły na trasie do Morskiego Oka, przyczyniają się nieświadomie do degradacji środowiska parku narodowego. Z przeprowadzonych przez nas badań wynika, że konie, pracujące w podkowach hacelowych, w ciągu 5 lat skuły w sposób widoczny część dywanika asfaltowego i doprowadziły do transmisji do środowiska ponad 70 ton rakotwórczych pyłów bitumicznych z dużą zawartością metali ciężkich, pochodzących z podków.
Mit: TPN kontroluje wozaków
Fakt: Pracownicy TPN w sposób wyrywkowy kontrolują furmanów, ale te kontrole prowadzone są w sposób ograniczony. Pracownicy Straży Parku nie znają się na zwierzętach, więc nigdy nie kontrolują ich stanu zdrowia, a jedynie dokumenty. Takie kontrole w żaden sposób nie prowadzą do wyeliminowania z trasy koni chorych. Znamienne jest to, że byli oni wielokrotnie oszukiwani podczas kontroli wyrywkowych – np. kontrolowali furmanów na trasie, przewożących pasażerów, którzy równocześnie widnieli w systemie CEIDG jako osoby posiadające zawieszoną działalność gospodarczą. Rekordzista miał zawieszoną działalność od 2013 roku do 2018, choć w tym czasie wykonywał usługi, również na zlecenie TPN. Innym przykładem jest przypadek konia Cygona, który przewrócił się na trasie, a dzień później został sprzedany. Kilka dni po wypadku właściciel był kontrolowany przez Straż Parku TPN i przedstawił do kontroli innego “czarnego” konia, a kontrolujący nie zorientowali się, że to nie jest koń, który uległ wypadkowi. Znamienny jest też przykład nagrania z dnia, w którym media relacjonowały śmierć jednego z koni i na trasie było wielu dziennikarzy i pracowników TPN, a na nagraniu widać ujęcie z kulawym koniem pracującym w tym dniu na trasie
Mit: Na trasie konie ciągną dorożki
Fakt: Na trasie do Morskiego Oka konie ciągną wozy lub tramwaje konne, ale z pewnością nie dorożki. Zgodnie z definicją PWN dorożka to lekki pojazd konny z zadaszeniem nad 2-osobowym siedziskiem dla pasażerów. Niektóre definicje, jak na przykład ta Słownika Encyklopedycznego Wydawnictwa Europa podają, że dorożka to pojazd dla 4 pasażerów. Zgodnie z definicją „fiakier” (fr. fiacre) to dorożka lub drynda, czyli lekki 1 lub 2-konny pojazd zaprzęgowy, służący do wynajmu w celach zarobkowych. Pojazd ten historycznie wyposażony był w składany dach nad tylną (pasażerską) częścią. Przednie siedzenie (kozioł) przeznaczone dla powożącego (fiakra właśnie) było zwykle odkryte. Nazwa fiacre pochodzi od gospody pod św. Fiakriuszem w Paryżu. W gospodzie tej, w latach 40. XVII wieku, znajdowało się biuro wynajmu powozów. Natomiast samo słowo dorożka pochodzi z rosyjskiego. W Rosji był to mały powozik do komunikacji miejskiej, rozpowszechniony w XIX i XX w. Nazwa przetrwała do naszych czasów zamiennie używana z określeniem fiakier. W odniesieniu do Morskiego Oka historycznie możemy mówić o furach – furmankach czy też wozach, wykonanych w całości z drewna i używanych głównie w rolnictwie do przewożenia płodów rolnych lub siana. Wielkością i konstrukcją dzisiejsze wozy z Morskiego Oka bardziej jednak przypominają tramwaje konne, niż furki. Mieści się w nich 12 pasażerów, 5 dzieci do 4-go roku życia oraz bagaże i wózki dziecięce, lub 18 osób w wieku szkolnym, wraz z nauczycielami.
Mit: Praca na trasie nie szkodzi koniom
Fakt: Praca na trasie szkodzi koniom, a dowodem na to są częste wymiany koni, następujące średnio po około 20 miesiącach pracy na trasie. Statystycznie w ciągu 5 lat wymienia się wszystkie konie, pracujące na drodze do Morskiego Oka, nawet 60 zwierząt w ciągu roku. Zwierzęta wyeksploatowane są wycofywane z pracy, a w ich miejsce kupowane są nowe zwierzęta, bardzo często zbyt młode do jakiejkolwiek pracy, nie mówiąc o pracy ponad siły, która obciąża ich nieukształtowany jeszcze do końca układ ruchu.
Mit: Trasa do Morskiego Oka jest zbyt ciężka dla osób starszych czy kobiet w ciąży
Fakt: Trasa do morskiego Oka mierzy około 9,3 km, przy czym konie pokonują 6,7 km jej długości. Pozostały odcinek należy pokonać o własnych siłach, ponieważ droga od Polany Włosienica do Morskiego Oka jest drogą wewnętrzną TPN i nie istnieje na niej żaden zorganizowany transport. Trasa od parkingu samochodowego na Palenicy Białczańskiej do samego Morskiego Oka jest szeroka i wyasfaltowana na całej długości. Jest to najłatwiejsza trasa w polskich Tatrach, która dociera tak wysoko. Każdego dnia pokonują ją setki turystów, w tym osoby starsze, osoby niepełnosprawne, konbiety w ciąży, rodziny z dziećmi (nawet bardzo małymi – w wózkach bądź nosidełkach turystycznych). Od Palenicy Białczańskiej do Morskiego Oka spacer trwa średnio 2 h i 20 minut, ale wprawny piechur pokona ją w 1h i 30 minut. Co najbardziej zaskakujące – turyści często czekają w kolejce do wozów nawet 4 h, choć w tym czasie zdołaliby dojść i wrócić z Morskiego Oka o własnych siłach. Powrót z Polany Włosienica spacerem trwa około 1h i 20 minut, ale można pokonać tę trasę nawet w godzinę. Na żadnym odcinku trasa nie jest niebezpieczna dla turystów, pod warunkiem, że nie ma na niej koni. To właśnie zaprzęgi konne stanowią dla pieszych największe zagrożenie na praktycznie całej długości tego szlaku.
Mit: Naukowcy protestują przeciwko likwidacji transportu konnego do Morskiego Oka
Fakt: 11 września 2014 roku do Ministerstwa Środowiska wpłynął pełen nieprawdziwych informacji list, pod którym rzekomo podpisali się naukowcy na co dzień pracujący z końmi. Sama treść owego listu nie odnosi się w żadnej mierze do faktów, dotyczących pracy tych zwierząt, a jedynie przytacza komunały dotyczące rzekomej dobrej opieki nad końmi, spowodowanej ich dużą wartością, co nie jest prawdą z kilku powodów. Jak udało nam się udowodnić powyżej – zgodnie z faktami konie na tej trasie pracują w przeciążeniu, a kiedy nie mogą dalej wykonywać pracy ponad siły – są sprzedawane, również do rzeźni. Argumentem za utrzymaniem status quo jest tu zniknięcie koni z krajobrazu Tatr i obrona wyimaginowanej tradycji, w której zwierzęta te rzekomo są naturalnym elementem tatrzańskiego krajobrazu. Nie potwierdzają tego jednak analizy historyczne. Jednak najbardziej bulwersujący jest fakt, że osoby będące sygnatariuszami tego listu nigdy go nie podpisywały, nie znają jego treści, ani argumentów za utrzymaniem transportu konnego do Morskiego Oka, który nie jest zgodny z przepisami ustawy o ochronie zwierząt. Po publikacji listu wielokrotnie docierały do nas informacje, jakoby podpisy pod tym listem nie były prawdziwe. Postanowiliśmy to zweryfikować. W tym celu kontrolnie wysłaliśmy e-maile do kilku sygnatariuszy listu z pytaniami, czy list taki kiedykolwiek podpisywali. Ponieważ nie mamy zgody na publikację imion i nazwisk osób, które zdecydowały się nam odpowiedzieć, zacytujemy anonimowo fragmenty dwóch odpowiedzi:
1. „(…) niczego nie podpisywałam i nie wiem w jaki sposób moje nazwisko znalazło się na tej liście, (…) ,nie jestem władna weryfikować badań itp.,ponieważ nie zajmuję się tego rodzaju działaniami. (…) Oczywiście jestem przeciwniczką bestialskiego wykorzystywania wszelkich stworzeń dla ludzkiej przyjemności. (…) Reasumując, czy gdzieś widnieje mój odręczny podpis?”
2. „ (…) Oczywiście konie nie mogą być przeciążane ani użytkowane niezgodnie z ich fizycznymi i psychicznymi możliwościami, zarówno w pracy zaprzęgowej jak i wierzchowej. Skoro list otwarty na którym widnieje mój podpis oparty był na fałszywych założeniach i błędnych obliczeniach, to rzeczywiście zostałem wprowadzony w błąd. (…)”.
W związku z powyższym należy uznać, że list naukowców w obronie status quo na trasie do Morskiego Oka należy uznać za niewiarygodny.
Mit: TPN nie ma żadnego powodu w utrzymaniu transportu konnego do Morskiego Oka
Fakt: Tatrzański Park Narodowy zarabia rocznie prawie milion złotych na licencjach na prowadzenie działalności transportowej na trasie do Morskiego Oka.
Więcej informacji: Anna Plaszczyk, Fundacja Viva!, tel 790 102 266, a.plaszczyk@viva.org.pl
Załączone zdjęcie: Fundacja Viva!
